Wie heeft er de laatste jaren niet vol verbazing en ook een flink portie verontwaardiging gekeken naar de toenemende prijzen van whisky in de (online) winkels? Het lijkt wel alsof de whisky producenten en retailers ons af en toe voor de gek willen houden door prijzen te vragen die soms niet in verhouding lijken te staan tot de kwaliteit van het product. Maar wiens schuld is het precies? We geven je vijf redenen waarom de whisky prijzen steeds verder stijgen.

Terwijl we in 2001 we nog bereid waren om rond de 25 euro te betalen voor een gemiddelde 12-jarige Schotse single malt, zien we anno 2023 prijsverhogingen tussen 30% en de 119%[1] en kunnen ons blijven afvragen: hoeveel verder zal dit gaan? En waar komt deze absurde prijsstijging vandaan?

Zijn de productiekosten zo extreem gestegen? Hebben we te maken met whisky schaarste? Is dit het zoveelste resultaat van Brexit? Zijn het de trucjes van sluwe marketeers? Of ligt het toch echt aan onszelf, de consument?

Als we alleen al kijken naar whisky geproduceerd in het Verenigd Koninkrijk zien we dat volgens de Britse Agricultural Price Index de gemiddelde prijs van gerst ongeveer 70 pond per ton was in 2001. Dit bedrag steeg tot ongeveer 100 pond per ton in 2008. In de jaren na 2008 schommelde de prijs van gerst, maar steeg deze over het algemeen, met een gemiddelde prijs van ongeveer 140 pond per ton in 2012. Sinds maart 2023 ligt de prijs van gerst tussen de 200 - 210 pond per ton.

Die verhoogde prijs van gerst heeft natuurlijk een impact, maar het is de vraag of een grotere vraag naar gerst om te mouten ook bijdraagt. Want laten we eerlijk zijn, de exportcijfers van Schotse whisky tussen 1993 en 2022 liegen er niet om! Van stabiele exportcijfers rond de 2 miljard pond per jaar tussen 1992 en 2003 lijkt de markt daarna te exploderen. In een kleine twintig jaar stijgt de export van Schotse whisky van 2 miljard pond naar 6.2 miljard in pond in 2022 [2]. Een groot deel daarvan gaat naar Azië en Amerika, maar Europa blijft een belangrijke afnemer van deze goudgele drank.

Dat mensen een hogere waarde plaatsen op iets dat slechts een beperkte oplage heeft, dat wisten we al. Zeker als we het hebben over een unieke, uit productie genomen, whisky of waarvan er maar een aantal flessen zijn gemaakt. Deze ‘schaarste’ kan dus op zijn beurt de vraag en prijs verhogen. Toch mogen we ons afvragen of het idee van schaarste iets is dat wij als consument echt voelen en ervaren of dat het iets is wat ons wordt aangepraat door slimme marketing-technieken. Want een drank gemaakt van water, gerst en gist, gerijpt op houten vaten voor een bepaalde tijd en gebotteld op een minimale sterkte van 40%... zo uniek is dit toch niet? Toch wel, zo blijkt!

Whisky's van gesloten distilleerderijen zoals Port Ellen, Brora en Rosebank zijn over de jaren steeds zeldzamer en meer gewild geworden onder verzamelaars. Zie jij een fles Rosebank ergens staan, wees er gerust op dat je daar de hoofdprijs voor gaat betalen. Bovendien kan de sluiting van een distilleerderij een domino-effect hebben op de beschikbaarheid van andere whisky's. Als bijvoorbeeld een distilleerderij die een belangrijk onderdeel produceert van een populaire blended whisky sluit, kan dit ook de beschikbaarheid en prijs van die blended whisky beïnvloeden.

Natuurlijk kunnen we ons ook afvragen of wij als consument niet gewoon de ordinaire oorzaak van deze prijsstijgingen zijn. Wij zijn immers bereid te betalen voor dure flessen whisky. Meestal gewoon om te drinken, maar steeds meer wordt een dure fles whisky gezien als een statussymbool of als een investering. Flessen blijven jarenlang ongeopend op de plank staan tot deze de optimale prijs kunnen opleveren op de veiling.

Dus is er sprake van stijgende whisky prijzen. Wiens schuld is dat nou eigenlijk? Door alleen al naar een paar van de factoren te kijken kunnen we rustig concluderen dat het niet één reden heeft, maar dat er sprake is van meerdere factoren die hieraan bijdragen. Van de stijgende productprijzen tot stijgende energiekosten, van de groeiende vraag en Brexit tot aan de schaarste op de markt en de interesse in steeds oudere en unieke whisky's. Er speelt van alles.

En zo lang wij als consument bereid blijven om extreme prijzen te betalen, kunnen wij alleen maar zeggen: eigen schuld, dikke bult. Of om precies te zijn: eigen schuld, lege portemonnee.

[1] Obv gegevens van oa. Gall.nl en Whisky.nl gevonden via Wayback Machine.

[2] Obv cijfers van de SWA 1999 - 2023