Speyburn Distillery: de whisky die voor 1888 geboren moest worden (Distilleerderij Donderdag)

Deze week reizen we af naar het Schotland van 1897. In dat jaar wordt namelijk de Speyburn Distillery opgericht in een race tegen de klok. Reis mee door de tijd en ontdek hoe dit whiskyverhaal zich precies ontvouwt.

In 1897 krijgt John Hopkins, de geestelijk vader van Speyburn Distillery een idee in zijn hoofd dat zal leiden tot een unieke nieuwe distilleerderij in Speyside. In dit jaar viert Koning Victoria van het Verenigd Koninkrijk haar diamanten jubileum en daarom wil Hopkins wil iets bijzonders doen.

Hij is vastbesloten om een whiskydistilleerderij op te zetten en een eerst spirit te stoken. Op die manier kan hij een whisky uitbrengen met het jaartal van het diamanten jubileum erop.

De bouw van een distilleerderij is alleen niet iets wat even tussendoor gebeurt en dat geldt al helemaal voor het stoken van whisky. Hopkins wordt voor gek verklaard en zijn missie krijgt de stempel ‘onmogelijk’.

Hopkins twijfelt niet aan zijn plan en begint met zoeken naar een geschikte plek. Hij kiest uiteindelijk voor een plek in de beboste omgeving rondom de rivier de Spey. Het water van deze rivier is namelijk ongelooflijk zuiver en dat is belangrijk voor zijn whisky.

Alleen de kleine plek waar Hopkins wil bouwen is niet zo makkelijk. Daarom wordt architect Charles C. Doig ingeschakeld. Hij moet de plek van de distilleerderij beoordelen en een stokerij ontwerpen die daar past.

Doig komt uiteindelijk met een plan voor een whiskyfabriek die niet de breedte, maar de hoogte in gaat. Het is een uniek ontwerp met drie verdiepingen, gelaagde droogvloeren waarop gerst gemout kan worden én een pagodedak dat hoog boven de bomen uitkomt.

De bouw van de distilleerderij begint vrij snel, want er is tenslotte een krappe deadline. Het is nog steeds niet waarschijnlijk dat die gehaald wordt, maar Hopkins heeft zich voorgenomen om in november te gaan stoken.

Alleen dan steken er problemen de kop op. Het weer zit tegen en er ontstaan bouwproblemen. Het zijn allemaal vertragingen die de distilleerder in spé niet kan gebruiken. Uiteindelijk krijgt Hopkins het met flink wat doorzettingsvermogen voor elkaar om in december de ketels operationeel te hebben.

De distilleerderij is dan nog verre van compleet, maar de tijd dringt. Het is hartje winter, maar Hopkins stookt de ketels van Speyburn Distillery op terwijl er nog geen deuren of ramen in zijn distilleerderij zitten.

Het is niet makkelijk, gezien er ook nog een zware sneeuwstorm overtrekt. Met een dikke winterjas, sjaals en handschoenen aan worden de weergoden getrotseerd en druppelt de eerste spirit uit de ketels.

Op de laatste dag van het jaar is het onmogelijke gelukt. Het eerste vat van de Speyburn Distillery is helemaal gevuld. De spirit wordt snel naar het magazijn gebracht om te rijpen. De mannen achter dit vat hebben ineens niet alleen het jubileum van de koningin om op te proosten, maar ook een bijzondere eerste whisky.

Hopkins en zijn team bouwen in de jaren na de opening rustig verder om de distilleerderij af te maken. Er komen ramen en deuren en er wordt meer spirit gestookt. Het merk groeit langzaam in populariteit, maar Hopkins is er wel een beetje klaar mee.

Hij verkoopt Speyburn Distillery in 1916 aan The Distillers Company Limited (tegenwoordig van Diageo).

De jaren verstrijken langzaam als de distilleerderij rustig doorstookt. Alleen dan breekt in 1939 de Tweede Wereldoorlog uit. Speyburn Distillery moet gedwongen haar deuren sluiten en verandert in het thuishonk van de artillerie. Dit duurt tot 1947.

Na de oorlog gaan de deuren van de distilleerderij als vanouds weer open. De geur van soldaten en oorlog maakt plaats voor de geur van whisky. De distilleerders stoken de ketels weer op en de eerste spirit druppelt door de spirit safe.

De jaren erna volgen verschillende vernieuwingen met als grootste aanpassing het verdwijnen van kolen om de ketels op te stoken in 1962. Speyburn Distillery schakelt over op stoom.

Slechts een korte periode na de herstart worden ook de beroemde Galland-Henning Pneumatic drum maltings buiten werking gezet. Die zijn tegenwoordig te bewonderen in de distilleerderij, gezien het een stukje Schotse geschiedenis is.

We gaan door naar 1992 als Speyburn Distillery nog een keer van eigenaar wisselt. The Distillers Company Limited verkoopt de distilleerderij aan Inver House Distillers en dat pakt goed uit voor de whiskymaker.

De jaren erna wordt de distilleerderij namelijk verbouwd, met als resultaat dat er in 2014 uitgebreid kan worden naar een dubbele capaciteit. Dat betekent meer spirit en dat leidt tot meer whisky.

Tot op de dag van vandaag ligt de Speyburn Distillery in het hart van de Speyside op dezelfde plek waar ooit een groot bos de stokerij verstopte. Tegenwoordig is Speyburn Distillery niet meer zo verstopt, al ligt er nog steeds een prachtige, bosrijke omgeving om de whiskymaker heen.

Verder zijn de pagodedaken nog steeds te bewonderen en is de distilleerderij open voor het publiek. Tijdens tours en tastings wordt niet alleen dit bijzondere verhaal verteld, maar kan ook de godendrank van Speyburn geproefd worden.