Johan Horstman: ‘Ik ben een echte moonshiner’

Als kind kreeg hij altijd te horen dat hij een normale baan moest zoeken, omdat er brood op de plank moest komen. En dat terwijl Johan (64) meer interesse had in chemie. Op latere leeftijd deed hij een avondopleiding én tien jaar geleden startte hij zijn eigen distilleerderij. Een schot in de roos.

Distilleerderij Horstman ligt aan de Duitse grens, in het plaatsje Losser. Als we voorafgaand met Johan bellen, blijkt hoe hij ons met open armen wil ontvangen. ‘Als je het niet kunt vinden, dan kom ik je ophalen.’ Als we hem een paar dagen van tevoren bellen om te checken of de afspraak nog staat en we vanuit Amsterdam niet voor niets twee uur gaan rijden, zegt hij:
‘Ik heb toch gezegd dat de koffie klaar staat?’

En zo gebeurt het dat Whisky Monkeys op een zaterdag bij Distilleerderij Horstman een kijkje gaat nemen. Het mooie is: Johan weet dat we komen, maar heeft geen idee wie we zijn. Op de website heeft hij niet gekeken. Er is geen research gedaan. Het is tekenend voor hoe de Nederlandse whiskymaker in het leven staat.
Hij wil graag eerlijke mensen om zich heen hebben en wil met eigen ogen zien wat voor vlees hij in de kuip heeft. Zonder oordeel. En dus ook zonder voorkennis.

En zo ontstaat de situatie dat als we een korte rondleiding krijgen de vraag komt: ‘Waar zijn jullie eigenlijk van?’ Nog mooier zijn de oneliners die Johan in petto heeft. Want zodra hij zijn nieuwe opslagruimte laat zien en toont waar er gebotteld wordt, zegt hij lachend: ‘Heb jij een plannetje, dan neem je een Horstmannetje.’

In diezelfde ruimte legt hij uit dat daar ook voor een derde partij gebotteld wordt, iets met een bijzondere reden. ‘We werken alleen maar met gehandicapte mensen hier. Mensen die afstand hebben tot de reguliere arbeidsmarkt. Dat vinden mijn vrouw en ik heel belangrijk. Ze krijgen hier een kans. (…) Het enige wat ze mee moeten nemen: "Ik wil". En de rest zorgen wij voor. Daarom hebben we dit project ook aangenomen. (…) Samen kunnen we de hele wereld aan en onder het genot van een kop koffie kun je alle problemen oplossen.’

Alles wat Johan dus zegt én doet valt op. En één ding wordt al snel duidelijk: je moet hem niet vertellen dat dingen niet mogen. Dat zit er sinds kind al in. Niet voor niets werd alsnog die ‘verboden’ opleiding tot chemie gedaan in de avonduren, waardoor hij later meerdere eigen bedrijven op kon zetten.

Iets meer dan tien jaar geleden zat Johan ergens met een vriend die hem vroeg wat hij wilde drinken. Het antwoord was simpel: ‘een whisky’tje.’ Maar zijn vriend. een bierdrinker, keurde het af. Veel te duur. ‘Maak dat spul zelf.’

Toen Johan daarna doorkreeg dat het verboden is om zonder vergunning whisky te maken, was de missie voor de periode daarna duidelijk: hij moest en zou zelf whisky ontwikkelen.
Nadat hij op Marktplaats een keteltje vond, is hij samen met zijn vrouw Trijntje naar Drenthe gereden om er eentje op te halen voor een paar honderd euro. Daarna kon het moonshinen beginnen. Johan experimenteerde met één liter rode wijn pakken van de Aldi. Een experiment met vallen en opstaan, want er ging nogal wat mis.
Ook de eerste drank was geen succes: ‘We namen een slok. Ik kreeg een steen in mijn maag. Wat een bagger!’

Hij kan er zelf hard om lachen als hij tien jaar aan herinneringen ophaalt. Toen er overal alcohol op de slaapkamer stond en er dingen fout gingen, was de maat vol voor zijn vrouw Trijntje. Zijn engeltje op aarde, nadat ze hem dertig jaar geleden weer terug op de rit kreeg na een mislukt huwelijk. Mogelijk is zij de enige persoon op aarde die hij blindelings vertrouwt.
‘Ze zei: Ik heb A gezegd, ik zeg dan ook B. Maar dan moet je wel een opleiding volgen. Ik dacht: Moet ik nu weer naar school?! Die meid is niet goed.’

Omdat Johan geen zin had om naar Duitsland te gaan, blufte hij zich naar binnen bij het Jenevermuseum in Hasselt. Hij wilde per se in de leer bij Jan Kempeneers. ‘Ik had het idee dat als Jan nu zegt “het is goed”, dan hoef ik de opleiding (in Duitsland, red.) niet te volgen.’ Zo gebeurde het dat Johan een half jaar in de kost ging in Hasselt en daar alles leerde over drank stoken. Weer komt die dikke glimlach te voorzijn als hij terugblikt. Hij is blij dat zijn missie in België doorging en niet naar Duitsland hoefde: ‘Die Vlamingen, ik mag ze. Ze zijn heel eerlijk, ze zijn ontzettend leergierig. En ze houden van het leven. Eten en drinken is altijd goed en ik doe ook aan topsport. Ik ben ook een Bourgondiër.’

Weer komt dat element van eerlijkheid naar voren, het is een kleine verborgen rode draad in het verhaal. Als we doorvragen, begint Johan te vertellen: ‘Ik heb met mijn vorige bedrijf over de hele wereld gezworven. Ik ben een hele lange tijd in Zuid-Afrika geweest, het bedrijf opgezet bij twee zwarte dames die echt nog uit de apartheid komen. Ik heb in het verleden zoveel narigheid meegemaakt, waartoe mensen bereid zijn.’ Hij zucht een beetje: ‘Ik vind het gewoon belangrijk dat iedereen een kans moet hebben.’ Op de vraag of hij nog wel mensen vertrouwt, antwoordt hij: ‘Ik ga wel met je onder de douche, maar ik betaal nooit je hypotheek.’

Het leven heeft hem gevormd. Johan heeft diepe dalen gekend, waaronder tijdens corona. Bij de tweede lichting was hij er bijna niet meer geweest. In het ziekenhuis kwam de dokter aan zijn bed. Johan kon op dat moment nog amper praten, zo slecht was hij er aan toe. ‘Laat meneer Horstman nog een keer zijn vrouw bellen, want ik denk niet dat hij er doorkomt,' zei de dokter.

Wonderbaarlijk genoeg overleefde hij het wel en kreeg hij met behulp van logopedie zijn spraak weer terug. De spierreuma en vermoeidheidsklachten zijn gebleven. Toch geniet hij intens van de kleine dingen in het leven, zoals regen. ‘We zijn als mens zo schatrijk, maar we zien het niet.’

Het leven lacht Johan nu min of meer toe en zijn distilleerderij is een succes. Het is vele malen groter geworden dat hij ooit voor ogen had. ‘Dit was echt niet de bedoeling. We hadden afgesproken dat ik een whiskydistilleerderij zou beginnen. En als ik 65 was zou ik alles verkopen. Dan kon als mijn vrouw, zodra ze op zou staan, alleen maar genieten. Maar ik heb een heel groot handicap. Ik kan geen nee zeggen.’

Zijn passie voor whisky is enorm groot. En drank die volgens hem eerlijk moet zijn. 'Als ik een whisky maak. Dan vind ik de mout heel belangrijk. Mijn mout komt trouwens bij de Swaen weg, een oude mouterij van Grolsch. Het heeft wel wat verbinding met Twente. Dat vind ik ook heel belangrijk. En hebben we een hele goede kwaliteit. Ja, en de vaten die komen allemaal uit Zuid-Spanje weg. Mijn haren gaan er recht van overeind staan als ik hoor dat iemand whisky gaat kleuren met karamel.’

Het zal nog zo’n drie à vier jaar vermoedelijk duren dat die verkoop daadwerkelijk begint, maar uiteindelijk zal Johan dat wel doen, zodat hij geen verantwoordelijkheden meer heeft.
En wie het mag overnemen is voor hem ook duidelijk: mensen met een eerlijk karakter, het liefst met kinderen. ‘Je moet enthousiast zijn. Je moet eerlijk zijn en dan moet je je mouwen opkrullen.’ Al hoeven mensen niet bang te zijn dat Johan stil gaat zitten en niets gaat doen, want dat kan hij toch niet. Hij lacht erbij: ‘Ik ga gewoon weer als moonshiner verder.’
Echt bang dat het een bende wordt zoals in de begindagen is hij niet. ‘Ik heb nu zoveel ervaring. Ik koop wel ergens een schuurtje.’

Favoriete whisky: Moonshine
Aantal glaasjes whisky per week: ‘Eén in de maand, ik proef heel veel, maar slik niet alles door.’
Leukste fles whisky in bezit: Moonshine
Duurste whisky ooit gedronken: 'Een speciale uitgave van Lagavulin. Bijna 200 euro aan uitgegeven'.
Whiskyland om in de gaten te houden: ‘Ik twijfel tussen Japan of Duitsland.’
Whisky die je zelf had willen bedenken: ‘Waar ik nu mee bezig ben met die rijst.’
Smerigste whisky ooit gedronken: Johnnie Walker, red label.