Liefhebbers van whisky weten waarschijnlijk al dat binnenkort Islay dagenlang in het teken staat van Fèis Ìle 2024. Deze week reizen we in Distilleerderij Donderdag af naar Islay om eens in de geschiedenis van een bekende whiskymaker te duiken. Stap met ons alvast op de ferry en ontdek hoe Ardbeg Distillery ontstaan is.

Op Islay wordt al honderden jaren ijverig whisky gestookt. Dat gebeurt ook al jaren legaal, maar dat was niet altijd zo op het Schotse eiland. In het zuidoosten van Islay ligt een distilleerderij die veel whiskyliefhebbers al verblijd heeft met haar dranken: Ardbeg Distillery.

Het verhaal van Ardbeg begint in 1798 wanneer er op zeer kleine schaal whisky gestookt wordt. Op dat moment is Ardbeg nog geen commerciële distilleerderij, maar dat verandert wanneer John Macdougall een licentie bemachtigt in 1815. Op dat moment is Islay volop in de groei.

Op het eiland is een kleine gemeenschap te vinden met wat woningen, een school en wat andere faciliteiten. Whisky is een populaire drank. Wereldwijd is er veel vraag naar de vloeistof die veelal in blends gebruikt wordt.

Enkele jaren na de oprichting besluit Thomas Buchanan de Ardbeg Distillery te kopen. Hij telt 1800 pond neer voor de stokerij en neemt Alexander Macdougall, de zoon van de oprichter, in dienst. Hij leidt Ardbeg Distillery tot aan zijn dood in 1853.

Ardbeg wordt hierna overgenomen door Colin Hay en de zussen van Macdougall, Margaret en Flora. Zij zijn volgens Ardbeg misschien wel de eerste vrouwelijke distilleerders. De dames stoken niet zonder succes, want de productie van Ardbeg whisky loopt flink op.

Volgens het boek The Whisky Distilleries of the united Kingdom weet de distilleerderij op Islay in 1887 zelfs 1,1 miljoen liter whisky per jaar te produceren. De stokerij is dan ook winstgevend onder de leiding van Hay en de Macdougalls. Maar er komen krappe tijden aan.

De economische depressie in 1920 gooit namelijk roet in het eten. De vraag naar de godendrank neemt onder andere door oorlog flink af. Veel distilleerderijen hebben het moeilijk om overeind te blijven en dat geldt ook voor Ardbeg.

Er komt in deze periode ook een einde aan het tijdperk van Hay, wanneer de distilleerderij overgenomen wordt door Alexander MacDougall & Co ltd. in 1922. Een aantal jaren later, in 1959, klopt de Canadese Hiram Walker op de deur bij de stokerij. Hij wil graag een minderheidsaandeel kopen, net als Distillers Company Limited (DCL).

In de jaren erna wordt geturfde whisky, de stijl waarin Ardbeg Distillery zijn godendrank stookt, langzaam weer populair. Hierdoor kunnen de ketels bij de Islay distilleerderij weer opgestookt worden en wordt er steeds meer godendrank gemaakt. Uiteindelijk is de vraag naar peated malt zelfs zo hoog dat Ardbeg mout op andere plekken moet gaan halen, zoals Port Ellen.

Het is een goed teken dat de wereld behoefte heeft aan peated whisky, maar het is geen goede ontwikkeling dat Ardbeg door het gebruik van andere mout zijn eigen karakter verliest. De stijl van de whisky is anders en dat valt niet overal goed.

Tussen 1977 en 1979 besluit Hiram Walker om de Ardbeg Distillery te kopen. Hij koopt het aandeel van DCL dat inmiddels opgelopen is tot 50 procent en weet ook de overige aandelen van de stokerij te kopen. Of dat een goede aankoop is, valt te betwijfelen, gezien een paar jaar later de lichten bij de stokerij uit gaan.

De ketels vallen stil, er wordt geen druppel spirit meer gestookt en de turf blijft in de grond. Het is dan 1981.

De gevel van Ardbeg Distillery aan de kust van Islay ligt er verlaten bij. Gelukkig duurt dit niet heel lang, al blijkt het lastig voor de stokerij om weer definitief in productie te gaan. In 1987 worden de ketels weer kort opgestookt voor een kleinschalige productie, maar dit is niet van lange duur.

Uiteindelijk komt The Glenmorangie Company in 1997 met een voorstel om de distilleerderij en de oude whiskyvoorraden te kopen voor 7 miljoen pond. Het doel van Glenmorangie is om de distilleerderij compleet opnieuw op de kaart te zetten. Daarmee wordt Ardbeg officieel onderdeel van Glenmorangie. Bovendien betekent dit dat de stokerij voor 35 procent van Diageo is.

Glenmorangie begint met een flinke verbouwing bij Ardbeg. Er wordt onder andere een nieuw bezoekerscentrum gebouwd, waar whiskyliefhebbers terecht kunnen. Daarnaast wordt er een café geopend bij de distilleerderij. Intussen wordt de voorraad gebotteld, waarbij de eerste Ardbeg met een leeftijdsaanduiding uitgebracht wordt: een Ardbeg van 17 jaar.

De komst van The Glenmorangie Company blijkt al snel de frisse wind te zijn die Ardbeg nodig had. De stokerij trekt 3500 bezoekers aan en de whiskyproductie stijgt in twee jaar tijd naar 600.000 liter per jaar. Daarnaast wordt Ardbeg tot distilleerderij van het jaar uitgeroepen.

In de jaren erna gaat het erg goed met Ardbeg. Onder de leiding van Glenmorangie ontstaat de Ardbeg Committee. Deze club moet ervoor zorgen dat de ketels bij de stokerij blijven stoken en het licht nooit meer uit gaat. De voorzitter van Ardbeg Committee is Mickey Heads, die in 2007 ook de Distillery Manager wordt.

De distilleerderij brengt ook verschillende expressies uit zoals de Ardbeg 10 Years Old, Lord of the Isles, en Ardbeg Uigeadail. Los van deze flessen verschijnt er bijzondere blend. Naar verluid is er bij Ardbeg een ongelukje geweest, waarbij iemand een verkeerde hendel heeft gebruikt.

Daardoor is de whisky van Ardbeg vermengd een klein beetje Glen Moray. Het label op de fles is Ardbeg Serendipity. Het is een van de expressies die het nieuwe gezicht van Islay al een beetje laat zien. Ardbeg Distillery is opnieuw op de kaart gezet en brengt de ene na de andere speelse, maar geturfde whisky uit.

Hoewel de distilleerderij met allerlei creatieve expressies komt, is het hoogtepunt nog lang niet bereikt. Het merk heeft de smaak te pakken. Er wordt een nieuwe Ardbeg Committee Release op speelse manier onthuld. De single malt whisky komt uit Alligator charred vaten en heeft de toepasselijke naam Ardbeg Alligator.

Een poster laat een donkere plas water zien, waarbij de bovenkant van twee Ardbeg flessen de neusgaten van een alligator vormen. Iets verderop in het water steken twee andere flessen met de bodem uit het water alsof het de ogen van het dier zijn.

Het zuidwesten van Islay blijft intussen naar peated whisky ruiken en Ardbeg groeit gestaag. In februari 2018 worden er plannen onthuld om Ardbeg flink uit te breiden. De twee ketels werken zich namelijk een uur in de rondte en er is dringend behoefte aan nieuwe apparatuur.

Er wordt een nieuw stillhouse gebouwd, waar in plaats van twee pot stills, vier exemplaren komen. Het huidige ketelhuis wordt verbouwd zodat er nieuwe washbacks in kunnen. Het duurt precies twee jaar en 144 dagen voordat het klaar is in 2021.

Voor distillery manager Heads is dat net te laat. Hij zwaait in 2020 af en draagt zijn taken als distillery manager over aan Colin Gordon. Heads maakt nog wel de ludieke release van een van de bekendste Ardbeg expressies mee: Wee Beastie.

De whisky wordt met een uitgebreide video onthuld, waarbij het lijkt alsof er een monster van Frankenstein tot leven gewekt wordt. De distillery manager zit ook in de trailer van de vijf jaar oude expressie die je via deze link kunt zien.

Ardbeg Distillery houdt zich tegenwoordig niet alleen met whisky bezig, maar werkt aan een compleet universum rondom de drank. Zo is er tegenwoordig een stripboekenreeks met de naam Planet Ardbeg te vinden, waarin allerlei avonturen rondom de peated expressies te vinden zijn.

Daarnaast wordt er druk gewerkt aan Ardbeg House. Dit is een hotel in Port Ellen, waar whiskyliefhebbers vanaf 2025 kunnen logeren. Het hotel krijgt elf kamers die de verhalen van Ardbeg en Islay verellen. Daarnaast is er een bar waar diverse whisky’s geproefd kunnen worden en waar Islay gerechten genuttigd kunnen worden. Exclusief voor Ardbeg Committee leden komt er ook een whiskygrot met Ardbeg artefacten en curiositeiten.

Zoals bij veel distilleerderijen is het ook mogelijk om de stokerij te bezoeken op Islay. Daarover vind je meer informatie op de website van Ardbeg.

Foto: Ardbeg Distillery