Deze week gaan we het water over naar Schotland. Deze Distilleerderij Donderdag is het namelijk tijd om naar een van de wat bekendere Schotse distilleerderijen te kijken: Laphroaig. Het verhaal van deze stokerij neemt ons mee naar een tijd van turf, veehouderij, burenruzies en whisky.

Op het Schotse eiland Islay wordt al eeuwen whisky gestookt. Dit begint in een ver verleden met kleine stokers die het levenswater illegaal maken, tot grote ergernis van de autoriteiten. Na een aantal acties tegen de illegale activiteiten, besluit de overheid om de regels rondom het maken van drank te versoepelen.

Voor stokers is dit de kans om uit de schaduwen te treden en van hun illegale activiteiten ineens een legaal bedrijf te maken. Hier begint het verhaal van de Laphroaig distilleerderij. Donald en Alexander Johnston pachten namelijk een flink perceel van de landheer op Islay, waar ze vee houden. Als wintervoer voor deze dieren gebruiken ze zelf verbouwd gerst, maar daar blijft steeds flink wat van over. Door de nieuwe regelgeving kunnen ze eindelijk (legaal) aan de slag met hun eigen distilleerderij aan de zuidkust van het eiland.

De Johnstons gebruiken voor hun whisky eigen gerst die op de turfachtige grond groeit. Het water dat gebruikt wordt komt uit de Kilbride, een zijtak van de Surnaig rivier en zo water uit zee landinwaarts brengt. Door de grond krijgt het water een zachte invloed van turf mee.

Als je er een willekeurige fles Laphroaig bij pakt, weet je ongeveer in welk jaar we inmiddels zijn aanbeland: 1815. In dat jaar is de Islay distilleerderij officieel geopend. Maar we zijn pas aan het begin van het verhaal.

Donald en Alexander hebben elk een andere visie voor de stokerij. Het leidt er uiteindelijk toe dat Donald zijn broer voor 350 pond uitkoopt en alleen verder gaat met Laphroaig. Dat gaat ongeveer 30 jaar goed tot aan het overlijden van de eigenaar in 1847. De vrienden en familie van Johnston nemen de stokerij op Islay over.

In de jaren die volgen groeit Laphroaig flink door totdat er aan het einde van de 19e eeuw een luxeprobleem ontstaat: door de enorme populariteit van whisky wordt er zoveel van Laphroaig afgenomen voor blends dat er tekorten ontstaan. Een van de grootste afnemers is de buurman van de distilleerderij Mackie and Co.

Door de tekorten moet Laphroaig terug schalen wat er aan deze handelaar geleverd wordt en dat zorgt voor flinke onvrede. Uiteindelijk verslechtert de relatie tussen de partijen zo erg dat er aan alle kanten ellende ontstaat. Peter Mackie, de eigenaar van Mackie and Co. probeert zelfs de stokerij te saboteren door de watertoevoer in de rivier af te snijden. Een rechter moet er uiteindelijk bij komen om ervoor te zorgen dat de aanvoer van water naar de stokerij weer hersteld wordt.

Mackie geeft zich niet gewonnen, maar besluit Laphroaig op een andere manier te dwarsbomen. De buurman gaat in gesprek met de hoofdbrouwer van de distilleerderij en kaapt deze uiteindelijk zelfs weg om een eigen whiskymerk op te zetten. Daarbij wordt er een exacte kopie van de Laphroaig ketel gebouwd in een poging de whisky na te maken. Iets waarin Mackie en zijn nieuwe brouwer jammerlijk falen.

Toch heeft dat een uitdaging voor Laphroaig opgeleverd, want nu moet er een nieuwe hoofdbrouwer komen. Gelukkig staat er iemand te popelen om die rol te vervullen: Ian Hunter. Hij is de laatste van de Johnston familie en degene die voor een radicale beslissing zorgt.

Hunter gaat namelijk aan de slag met een flinke uitbreiding. Daarvoor zorgt hij eerst dat het land wat nog steeds gepacht wordt, eigendom van de stokerij wordt. Daarna verdubbelt hij de capaciteit van de distilleerderij met exacte kopieën van de wash stills en de spirit stills die er al zijn.

Daarna gaat hij aan de slag met de moutvloer. Er komen grote ramen en ventilatoren bij die ervoor zorgen dat er een aanvoer van zeelucht bij de mout komt. Het karakter van Laphroaig komt met deze wijziging met grote sprongen dichterbij de Islay whisky die we vandaag drinken. De bekendheid van het whiskymerk begint zich inmiddels te verspreiden tot in Europa, Canada en zelfs de Verenigde Staten.

Maar Hunter is nog niet klaar met zijn ideeën. Hij wil de spirit laten rijpen in ex-bourbonvaten en nog veel meer. Zijn opvattingen worden gedeeld door Bessie Williamson, die uiteindelijk de leiding over de distilleerderij in 1954 overneemt van Hunter, als hij overlijdt. Ze is de eerste vrouwelijke eigenaar van de stokerij.

Uiteindelijk besluit Williamson de stokerij in de jaren ’60 van de hand te doen aan Seager Evans & Co. Het bedrijf kan makkelijker op internationaal niveau schakelen en weet Laphroaig dan ook beter op de wereldkaart te zetten. Het Islay whiskymerk groeit in de jaren daarna gestaag door en er verschijnen verschillende expressies.

Deze vallen ook bij de Charles III in de smaak die op dat moment nog de prins van het Verenigd Koninkrijk is. Hij bezoekt in 1994 de distilleerderij en reikt daarbij meteen de Royal Warrant uit. Vanaf dat moment is Laphroaig hofleverancier van het koninklijke huis.

In 2006 staat er nog een wisseling van de wacht voor de deur. John Campbell wordt in dat jaar namelijk de Distillery Manager bij Laphroaig. Hij voert deze taak ruim 16 jaar met passie voor het vak, Islay en whisky uit, maar daarna draagt hij het stokje over aan Barry MacAffer. Zelf vertrekt hij naar de Lowlands distillery Lochlea.

MacAffer kent de stokerij maar al te goed, gezien hij er al als kind komt. Bovendien werkt hij al sinds 2011 voor de stokerij. Zijn loopbaan begint bij de moutvloer, waar hij al snel de bijnaam Malt Boy krijgt. Na een aantal jaar trouwe dienst groeit hij door naar een nieuwe functie als als assistant manager onder Campbell. Deze functie bekleedt hij zes jaar lang totdat hij het stokje over mag nemen van de man.

Onder leiding van Malt Boy wordt momenteel de karakteristieke Islay whisky Laphroaig nog steeds gemaakt met water uit de Kilbride rivier. De zeelucht en de turfachtige grond helpen een handje bij de kenmerkende smaak van de whisky, maar dat geldt ook voor de grote ketels en de manier van stoken die Laphroaig erop na houdt.

Om daar meer over te leren, kun je de distilleerderij op Islay bezoeken. Daar ben je bijna altijd welkom voor een tour en een tasting.

Foto: Laphroaig