Loch Lomond Distillery: een industriële reus met een ambachtelijk tintje (Distilleerderij Donderdag)

In de Schotse Highlands ligt een distilleerderij waarvan whisky voor elke liefhebber een belletje doet rinkelen. Loch Lomond Distillery bestaat al een tijd en heeft talloze expressies op haar naam staan.

Het verhaal van de huidige Loch Lomond distilleerderij begint in 1965, maar er zijn papieren van een eerdere stokerij bij het gelijknamige Schotse meer. In 1814 zou er namelijk al een Loch Lomond Distillery bestaan hebben. Jammer genoeg is er op een paar vellen papier na bijna niks bekend over deze whiskymaker.

De Loch Lomond distilleerderij die whiskyliefhebbers tegenwoordig kennen gaat nog even iets verder terug in de tijd, al was er toen geen sprake van de naam Loch Lomond Distillery. In 1772 is de Littlemill Distillery opgericht door George Buchanan. Het is volgens documenten een van de eerste stokerijen in Schotland die een licentie van King George III kreeg.

Wat Littlemill Distillery met Loch Lomond Distillery te maken heeft wordt duidelijk al in 1960 de hype rondom whisky enorm is en distilleerderijen als paddenstoelen uit de grond schieten. Duncan Thomas, de eigenaar van Littlemill Distillery, gaat in dat jaar een partnerschap met Barton Brands, een bedrijf uit Chicago aan.

Dit leidt tot de bouw van een nieuwe distilleerderij die op de plek staat van de huidige stokerij. De distilleerderij wordt naar het meer in de buurt vernoemd. Loch Lomond is geboren en begint met de productie van whisky. De ketels die gebruikt worden zijn straight neck pot stills die gebaseerd zijn op de ontwerpen van Littlemill.

Barton Brands ziet een gouden toekomst voor de stokerij en besluit om in 1971 de eigenaar van Littlemill uit te kopen en zo zelf volledig eigendom te krijgen over Loch Lomond. De visie van het bedrijf is alleen niet helemaal correct. Tegen 1980 is de hype rondom whisky als sneeuw voor de zon verdwenen en gaat het met veel distilleerderijen in Schotland niet goed.

De deuren van Loch Lomond Distillery worden uiteindelijk gesloten en Barton Brands besluit om de whiskyfabriek van de hand te doen. In 1985 wordt de Schotse stokerij verkocht aan Inver House en een jaar later dient een nieuwe eigenaar, Glen Catrine Bonded Warehouse Ltd., zich alweer aan.

Onder leiding van de nieuwe eigenaar wordt er een verbouwing gestart. De twee straight neck pot stills krijgen er gezelschap bij. Er komt nog twee gelijkwaardige pot stills bij de stokerij die de whisky productie verdubbelen.

De plannen voor de distilleerderij zijn ambitieus, want in 1993 wordt er nog een uitbreiding gedaan. Loch Lomond krijgt er een grain distillery bij en er worden twee column stills geïnstalleerd. De stokerij is daarmee ineens de enige in Schotland die zowel grain whisky als malt whisky kan produceren.

De grain spirits worden massaal geproduceerd door de distilleerderij, waarbij drie belangrijke pijlers gehanteerd worden: snelheid, volume en prijs. De spirit die gemaakt wordt moet snel geproduceerd worden in grote hoeveelheden en dat mag niet al te veel kosten met zich meebrengen.

De productie van de graandistilleerderij bij Loch Lomond liegt er dan ook niet om. Er wordt jaarlijks 20 miljoen liter drank gestookt. Dit gaat in verschillende enorme washbacks die per stuk tot wel 200.000 liter aan capaciteit hebben.

Terwijl de grain distillery op stoom komt, besluit Glen Catrine om haar portfolio uit te breiden. De kleine en romantische Glen Scotia Distillery in Campbeltown wordt overgenomen.

Hoewel er nu miljoenen liters graanwhisky gestookt kan worden in Loch Lomond, wordt de andere tak van de distilleerderij niet vergeten. Ook hier zijn plannen voor een nieuwe uitbreiding. In 1998 komt er een derde soort ketel bij de malt distilleerderij, namelijk een tweetal traditionele swan neck stills.

Alleen deze distilleerderij kan nu ineens een heel spectrum aan spirits stoken door het gebruik van een nieuwe soort ketel en verschillende soorten gerst. In totaal kunnen er maar liefst 13 soorten spirit gemaakt worden, waardoor expressies zoals Inchmoan, Craiglodge en Inchmurrin en heel verschillend smaakprofiel hebben.

In 2008 zorgt Loch Lomond voor wat opschudding. The Scotch Whisky Association (SWA) komt in dat jaar langs voor een controle rondom de Schotse whiskyregels. De controleur merkt ineens op dat er een coffey still in de distilleerderij aanwezig is die constant spirit stookt. De controleur is verbaasd over wat hij ziet en verlaat de distilleerderij.

Een tijdje na zijn vertrek valt er een brief op de mat bij de stokerij. Daarin staat dat de regels overtreden zijn, omdat single malt whisky niet uit een constant proces mag komen, maar in batches gestookt moet worden. Daarnaast mag er geen column stills gebruikt worden.

Het resultaat: de whisky uit deze ketels mag geen single malt whisky heten, maar moet grain whisky genoemd worden.

In 2014 wordt Loch Lomond nog één keer verkocht. Het bedrag van de transactie blijft daarbij strict geheim, maar de nieuwe eigenaar is duidelijk: Loch Lomond Group. In het portfolio van deze nieuwe eigenaar zit onder andere de oude Littlemill distillery, Glen Scotia, The Glengarry en de blended whiskymerken Clansman en High Commisioner.

De komst van de nieuwe eigenaar is niet het einde van de vele uitbreidingen van de stokerij. De stokerij wordt uitgebreid met nog meer nieuwe ketels, waardoor de totale productie naar 65 miljoen flessen whisky en andere drank per jaar gaat.

Hiervoor moeten er talloze vaten gebruikt worden die Loch Lomond in mee dan 25 warenhuizen opslaat. Voordat daar de spirit in gaat, wordt elk vat in de eigen kuiperij gecontroleerd, gerepareerd, gecharred en voorzien van een juist label. Over het algemeen gebruikt de distilleerderij ex-bourbon vaten, maar er zijn ook uitstapjes naar ex-sherry vaten en meer exotische vaten te vinden.

De kuiperij is bemand door een aantal ervaren kuipers dat elk vat geheel met de hand controleert. Andy Moore, een van de kuipers, is al 53 jaar in dienst bij de stokerij en weet bijna op zicht of een vat goed is of niet. Moore en zijn collega's verzorgen elk vat dat er binnen komt van A tot Z.

Soms moet een vat geschaafd worden of moet er een klein lek gedicht worden. In andere gevallen worden er complete duigen vervangen, waarbij een vat als een grote 3D-puzzel uit elkaar gehaald wordt. Moore draait er zijn hand niet voor om en weet precies wat er moet gebeuren.

Uiteindelijk komt er een nieuwe toast, waarbij soms de vlammen uit de vaten slaan. Het is een ambacht om trots op te zijn en iets wat je niet verwacht binnen de grote industriële muren van Loch Lomond.

Hoewel de stokerij in de Schotse Highlands geen bezoekerscentrum heeft, hebben wij onlangs de distilleerderij bezocht. Daarbij leerden we dat er nu midden op het terrein een tuincentrum ligt, waar Loch Lomond eigenlijk een bezoekerscentrum wil creëren. Ons volledige verslag van ons bezoek aan de stokerij vind je hier terug.