Op visite bij Loch Lomond: Willy Wonka onder de whisky's

Het Campbeltown Malts Festival 2024 viert de distilleerderijen en de whisky’s in de kleinste whiskyregio van Schotland. Wij zijn afgereisd naar het land van de godendrank om het feest van dichtbij mee te maken bij Glen Scotia. Voordat het zover is, is er nog wat tijd. Genoeg om nog even op bezoek te gaan bij zusterdistilleerderij Loch Lomond Distillery.

Na een ontbijt in het hotel is het tijd om bij elkaar te komen in de lobby. Op het programma staat een busrit die ons iets vanuit Glasgow verder naar het noorden brengt.

We steken een denkbeeldige grens over en verruilen het stadsbeeld van Glasgow voor een heuvelachtiger landschap: de Schotse Highlands.

De bestemming is Loch Lomond Distillery. De deuren van deze whiskymaker zijn niet standaard geopend voor het publiek of voor rondleidingen. De hekken van de Highland distilleerderij gaan vandaag voor onze groep open met een uitgebreide tour.

Voordat we het grote hert in het Loch Lomond logo zien merken we al dat we bij een grote distilleerderij zijn. De zoete lucht van whisky komt ons namelijk tegemoet terwijl we naar het gebouw lopen.

Alan Reid, brand trainer en coördinator bij Loch Lomond, wacht op ons in Warehouse Number 27, waar honderden whiskyvaten rijen dik en tot aan het plafond staan te rijpen. Hij neemt ons vandaag mee op de ontdekkingstocht in de distilleerderij of eigenlijk moeten we distilleerderijen zeggen.

Reid vertelt dat het avontuur in twee delen opgedeeld is: de grain distillery en de malt distillery. We starten bij de eerste stokerij wat een klein stukje lopen is. Onderweg vertelt Reid ons meer over de geschiedenis van de stokerij.

Zo meldt hij dat de straight neck pot stills afkomstig zijn van een oude stokerij die iets verderop ligt: de gesloten Littlemill Distillery. Voordat we naar binnen gaan waarschuwt hij alvast dat de grain distillery er niet uit ziet als een traditionele stokerij.

‘Het zal meer aanvoelen als een ziekenhuis dan een distilleerderij, maar er wordt behoorlijk wat whisky gemaakt.’

We hebben geluk. Er wordt net een vrachtwagen met graan geleverd. Met een zacht geruis stroomt er langzaam 20 ton graan de stokerij in die opgeslagen wordt in een van de acht enorme malt hoppers (opslagruimtes) van de stokerij.

De eerdere woorden van Reid blijken helemaal te kloppen. Dit gedeelte van Loch Lomond voelt wat industrieel aan en is gericht op constante productie van spirit. De focus ligt op een paar speerpunten:

In totaal stroomt er 20 miljoen liter drank per jaar uit de ketels bij de graandistilleerderij. Deze wordt gestookt met een combinatie van 90 procent tarwe en 10 procent gemoute gerst. Eerst wordt het met hammer mills fijngestampt, waarna er een mash van gemaakt wordt die uiteindelijk gedistilleerd wordt tot new make spirit.

In een controlekamer zitten twee mannen die onmisbaar zijn voor dit proces. Zij zijn de échte helden van de distilleerderij, er wordt namelijk 24/7 gewerkt, ook met de feestdagen.

Ze houden namelijk de verschillende apparatuur in de gaten en monitoren daarbij elke stap van het proces van het fijnmalen van de gerst tot het stoken in de contant draaiende column stills van de stokerij.

Na een bezoek aan de controlekamer beklimmen we nog wat trappen om uiteindelijk meer dan 20 meter boven de grond te staan. De grain distillery maakt gebruik van 12 washbacks die binnen staan. De capaciteit per stuk is 100.000 liter.

Daarnaast zijn er nog 8 washbacks van 200.000 liter die buiten staan. Het is indrukwekkend om de enorme stalen kolossen te zien, en dit is slechts het begin van de tour.

Het is tijd om door te gaan naar het meer ambachtelijke gedeelte van Loch Lomond: de malt distillery. Reid vertelt ons onderweg naar dit gedeelte dat Loch Lomond een behoorlijke range aan spirits kan stoken. In totaal kan het bedrijf maar liefst 11 new make spirits maken van unpeated tot zwaar geturfd. Zoals Wonka diverse chocolade heeft, zo komen er uit deze distilleerderij dus allerlei whisky's.

Voor de malt stokerij wordt er 100 procent Schotse gerst gebruikt. Deze gaat in een Porteus Malt Mill, een roller mill die ouder is dan de stokerij zelf. Het rode apparaat zorgt ervoor dat de gerst precies goed gemalen is voordat het naar de mash tun gaat.

Deze kan 4 ton mash per uur produceren, maar draait op iets meer dan de helft daarvan. De wort die in deze stalen machine gemaakt wordt is na ongeveer zes uur klaar om naar de verschillende washbacks van Loch Lomond te gaan.

Enkele trappen verder komen we bij de geboorteplek van de Highland single malt spirit: de verschillende distilleerketels van Loch Lomond. De stokerij werkt met twee traditionele pot still ketels met een zwanehals, met drie paar Inchmurrin Stills die een rechte hals hebben en met twee paar constant draaiende coffey still.

Deze laatste zorgen voor 2,8 miljoen liter new make spirit per jaar. Los van de enorme hoeveelheid drank die eruit komt, is de aanblik van alle stills bij elkaar indrukwekkend. De stills zijn behoorlijk van formaat en stralen bovendien een meer dan behaaglijke warmte uit.

We krijgen nog meer warmte voor onze kiezen als we richting de laatste stop van de tour gaan: de kuiperij van Loch Lomond. In de kuiperij wacht Andy Moore (72), een van de kuipers op ons. Hij is al 53 jaar in dienst van de stokerij, kent de kneepjes van het vak en weet precies wat er met de vaten moet gebeuren.

Loch Lomond werkt voornamelijk met ex-bourbon vaten van Jim Beam en Heaven Hill. Als deze binnenkomen, controleren Moore en zijn collega’s deze op lekkages en beschadigingen. Waar nodig worden ze vervolgens gerepareerd.

Daarna is het tijd voor het shaven en recharren, een proces dat we van dichtbij te zien krijgen. De oude verkoolde laag wordt letterlijk uit het vat geschuurd en daarna gaat de vlam in de pan, of in dit geval het vat.

Terwijl het vat zijn nieuwe medium charring krijgt, is er in eerste instantie niet veel vuur zichtbaar. Dat is wel anders na een paar minuten branden. Dan komen er ineens flinke vlammen uit het vat.

Hoewel er aan de binnenkant vlammen van 600 graden op het hout gestaan hebben, is het bourbonvat aan de buitenkant nog mooi koel. Na een paar controles van de kuiper is het vat goedgekeurd en vertelt Moore dat we over een paar jaar whisky uit dit vat drinken.

Die jaren slaan we voor nu even over. Het is tijd om te proeven. Reid en zijn collega’s hebben een paar speciale 12 jaar oude Loch Lomond expressies voor ons geselecteerd. Elke vloeistof komt uit een refill bourbon vat en is op 46 procent gebotteld, maar toch heeft elke whisky een uniek smaakprofiel.

Het laat de flexibiliteit van de stokerij zien als het aankomt op de verschillende new make spirits en de stills die er gebruikt worden. Na een paar mooie drams is het tijd om afscheid te nemen van Reid, de Loch Lomond distilleerderij en haar mooie stills.