Wat is ‘peated whisky’ en waarom ruikt het naar kampvuur?

dinsdag, 17 juni 2025 om 8:01

Je schenkt een dram in je glas en hoppa, daar is het: die rokerige, bijna barbecue-achtige geur en smaak die je doet denken aan een kampvuur op een warme zomeravond. Wat is peated whisky eigenlijk en waarom ruikt het naar vuur?

Geturfde whisky is geliefd door sommigen en is voor anderen een no go. De tonen van rook, teer, jodium, bacon, zeezout en barbecuevlees zijn niet voor iedereen weggelegd.

Wat is peated whisky?

Voordat we naar de rijke aroma’s van peated whisky kijken, vertellen we je wat meer over wat het eigenlijk is.

Peated whisky begint bij het gebruik van turf. Turf is eigenlijk niet meer dan een dikke laag vergaan plantaardig materiaal dat in de bodem zit. Van oudsher wordt dit uit de grond gehaald en gedroogd. Vervolgens is het brandbaar en kan het gebruikt worden voor verschillende doeleinden.

Een daarvan is het drogen van gemoute gerst voor whisky. Blokken turf worden aangestoken alsof het haardhout is. Dit zorgt voor warme rook die door de gemoute gerst heen trekt. De gerst droogt hierdoor zodat het vermalen kan worden en vervolgens verwerkt kan worden tot de mash waarmee distilleerders stoken.

Waarom ruikt peated whisky nar kampvuur?

Bij het drogen met turfrook droogt de gerst niet alleen, maar krijgt het ook een rokerige geur en smaak. Doordat de rook letterlijk door het gerst heen gaat, blijft er wat van de geur en de smaak van het gebruikte turf achter. Vergelijk dit bijvoorbeeld met hoe je kleding ruikt na een barbecue.

De gerst is dus geturfd of ‘peated’. Maar hoe peated een de gerst is, is niet per se de mate van peat die in de whisky terug komt.

Fun fact: Wist je dat de mate van turfrook wordt uitgedrukt in parts per million (PPM)?

Wat bepaalt de rokerigheid van peated whisky?

Hoe geturfd of peated een whisky precies is, hangt van een aantal factoren af:

Hoe lang is de gerst gedroogd boven peat?
Hoeveel rook kwam er van de turf af?
Hoe heet was de oven?
Hoe nat waren het gerst en de turfblokken nog?
Waar komt de turf vandaan?
Hoe lang heeft de whisky gerijpt?
Welk gedeelte van de spirit heeft de distilleerderij gebruikt?

Peated whisky heeft niet maar één karakter

Peated whisky is niet zomaar peated whisky te noemen. Er is een wereld van verschil te vinden, van de hoeveelheid turf tot de turfsmaken die er voorbijkomen. Dit wordt bepaald door de fenolen die in de turf zitten.

Deze moleculen zitten vol aroma’s die bijvoorbeeld de geur en smaak van as, teer, barbecuerook, houtvuur, jodium, pleisters, zeewier of kolen kunnen geven. Dit is op te delen in vier smaaksoorten:

Burnt (zoals as of teer) Smoky (zoals kampvuur of barbecue) Medicinal (bijvoorbeeld pleisters, verband of jodium) Maritime (zoals zeewier)

Peated whisky is dus niet zomaar whisky die naar een barbecue, bosbrand of kampvuur smaakt, maar kan ook een zoete whisky zijn die een klein vleugje rook bevat. Er zijn talloze varianten van peat en daarmee ook van peated whisky.